Rəbbinin yoluna hikmətlə, gözəl öyüd-nəsihətlə dəvət et və onlarla ən gözəl tərzdə mübahisə et. Şübhəsiz ki, Rəbbin azğınlığa düşənləri də, doğru yolda olanları da yaxşı tanıyır. (Nəhl 125)
Əvvələ qayıt
İmam Rəbbani Kimdir?
Va aleykum Salam.
İmam Rəbbani, tam adı ilə Əhməd Sirhindi (1564–1624), Hindistanda yaşamış bir sufi alimidir. O, İmam Rəbbani Şeyx Əhməd Fəruki Sirhindi adı ilə tanınır və əsasən Məktubat (məktublar) əsəri ilə məşhurdur. O, Naqşibəndi təriqətinə mənsub olmuşdur və sufiliyin müəyyən aspektləri ilə məşğul olmuşdur.
Onun bir çox fikirləri Qurana və Sünnəyə müxalif idi:
1. Sufilikdə ifrat olan Fikirləri
İmam Rəbbani, Naqşibəndi təriqətinin bir şeyxi idi və təsəvvüf düşüncəsini və praktikasını müdafiə edirdi. Naqşibəndiliyə bağlı fikirlər İslamın saf və orijinal təlimlərinə uyğun gəlmir və Peyğəmbər (s.a.s.) dövründən sonra ortaya çıxan və Qurani-Kərimdə və hədislərdə yeri olmayan praktikalardır.
2. Vahdət-i Vücud və Vahdət-i Şühud Fikirləri
O, bəzi sufizmlərin "Vahdet-i Vücud" düşüncəsini tənqid edərək, bunun əvəzinə "Vahdət-i Şühud" fikrini irəli sürsə də, bu terminologiyalar və fəlsəfi anlayışlar İslamın əsas təlimlərindən sapmadır. Allahın təcəllisini insanın şüurunda və ya yaradılışda axtarmaq (Vahdət-i Şühud) da Qurani-Kərim və Sünnəyə əsaslanan təmiz təvhid anlayışına uyğun deyil.
3. Məktubat Əsərindəki Bəzi Fikirlər
İmam Rəbbani tərəfindən yazılmış Məktubat əsəri də tənqid olunmuşdur. Bu əsərdə o bəzi sufi təcrübələrini təbliğ etmiş və şəriətin zahiri və batini tərəflərini ayıraraq müəyyən sufizmin "batini" tərəflərini vurğulamışdır. Bu ayırma İslamın təməl prinsip və təlimləri ilə ziddir.
4. Qədr və Qəza Məsələlərindəki Yanaşması
Onun qədər və qəzaya dair bəzi fikirləri Qurani-Kərim və Sünnəyə ziddir. Onun bəzi ifadələri və yanaşmaları, Allahın iradəsini və qüdrətini doğru şəkildə izah etmir.
5. Şəxsi Məqamının Böyüdülməsi
Onun məktublarından nübüvvət və risalət məsələləri ilə bağlı yüksək məqamlar iddia etməsi hiss edilir. Bu cür yanaşma İslamın əsas təməlinə ziddir, çünki İslamda nübüvvət yalnız Məhəmməd (s.a.s.) ilə tamamlanmışdır və İmam Rəbbaninin və ya başqa bir insanın bu cür məqamlarla əlaqələndirilməsi qəbul edilməzdir.
Bu səbəblərə görə, İmam Rəbbani İslam alimləri arasında mübahisəli bir şəxs olaraq qəbul edilir.
Allah ən doğrusunu bilir.